محسن آزمایش
از کارگری در
عرصه اقتصادی شروع به فعالیت نمود. کارگاه کوچکش را در سال 1318 تاسیس و در مدت 43
سال آن را به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان لوازم خانگی ایران در دهه پنجاه تبدیل
نمود
محسن آزمایش
همچون بسیاری از کارآفرینان ایران دهه سی تا انتهای پنجاه شمسی می‌باشد. آزمایش در
خانواده‌ای از جهت اقتصادی ضعیف در سال 1304 در تهران متولد شد، در سن نوجوانی
پدرش را از دست داد. در کودکی بخت این را نداشت به تحصیلات خود ادامه دهد. تنها در
حد، سه و چهار سال کلاس ابتدایی، از آموزش رسمی برخوردار بود
از سن 11 سالگی
از شاگردی آهنگری در تهران آغاز به کار نمود عاقبت با 140 تومان پس‌انداز و انعام
دریافتی از آخرین استادکار خود، مغازه کوچکی در خیابان عین‌الدوله در سال 1318
خریداری نمود.. آزمایش شادی‌های کودکانه را مثل بسیاری از همسالان طبقه متوسط
تجربه ننمود، شبانروز در کارگاه کار می‌کرد تا اندوخته‌ای به دست آورد و با آن
پایه‌های زندگی مادر، برادر و خواهرانش را تامین نماید
در آغاز سال 1330
لوله‌کشی شهر تهران مورد توجه جدی دولت و شهرداری قرار گرفت. اکثر کارهای آن در
تاسیس لوله‌کشی آب، مثل کندن کوچه‌ها و خیابان‌ها، انشعابات آب، ساخت لوله آب،
تاسیسات و انبار و... از طریق مناقصه به پیمانکاران خصوصی واگذار می‌شد. محسن
آزمایش نیز در برخی از این مناقصه‌ها مشارکت فعال داشت. وی توانست اجرای برخی از
این فعالیت‌ها را به دست آورد. همچنین در اواسط سال‌های سی، به ساخت صندلی فلزی و
مبل در شرق تهران روی آورد.وی برخی از این صندلی‌های ساخت کارگاهش را به سازنده
اتاق اتوبوس در ایران نیز می‌فروخت. در کنار ساخت صندلی، کارگاهی برای آبکاری
داشت. در این کارگاه به بهترین نحو، صندلی و سایر وسایل ساخت فلزی آبکاری می‌شدند
کارگاهش در سال
1336 در آتش سوخت و بخش بزرگی از سرمایه‌اش در اثر این حادثه نابود شد. در همین
زمان کارخانه صنعتی آزمایش را در همان محل سابق، جاده تهران‌نو در 16 اسفند سال
1337 پایه‌گذاری نمود. شرکت آزمایش در سال 1344 شروع به بهره‌برداری کرد. سرمایه اولیه
آن سی میلیون ریال بود و پس از چند مرحله در سال 1347 سرمایه شرکت به 200 میلیون
ریال افزایش یافت. پس از چند سال که در خیابان دماوند به تولید صندلی و بخاری نفتی
و... پرداخت، زمینی به مساحت 185 هزار متر در کیلومتر 10 جاده آبعلی سه راه آزمایش
به منظور تولید محصولات لوازم خانگی خریداری نمود. زیربنای کارخانه از دوسه هزار
متر در سال‌های آغازین فعالیت به دویست هزار متر در اواسط سال‌های دهه پنجاه توسعه
پیدا کرد
از نظر پرداخت
حقوق، حقوق کارکنان شرکت آزمایش نسبت به سایر صنایع و نهادهای دولتی چند درصد
بیشتر بود. محسن آزمایش این گونه اقدام مدیریتی را، برای دلگرمی کارکنان صنعتی به
منظور تولید بهتر و مطمئن‌تر محصول تولید داخلی ضروری می‌دانست. الگوی وی در اداره
شرکت تاکید بر مدیریت و نقش آنان در اداره کارخانه بود به مدیران به اشکال مختلف
پرداخت‌های مالی داشت؛ ماشین، منزل، زمین یا وام برای ساخت مسکن، در اختیارشان
گذاشت. گاهی هزینه عروسی و ماشین شخصی خود را در روز عروسی و هدایای قابل توجه به
آنها می‌داد
با آغاز ساخت
کارخانه شهر مرودشت شرکت انتظار داشت 1500 نفر پرسنل در مرودشت مشغول به کار شوند؛
همچنین در نظر داشت در کنار کارخانه، یک مجتمع آموزشی وسیع با هزینه 200 میلیون
ریال سرمایه از سوی بنیاد آزمایش تاسیس شود و در آن500 دانش‌آموز با هزینه بنیاد
تحصیل نمایند و مکان آن به صورت دائمی وقف آموزش شود. در همین زمان در کارخانه
آزمایش تهران هنرستانی وجود داشت که حدود 100 هنرجو در آن به صورت شبانه‌روزی
مشغول آموزش نظری و عملی در شرکت بودند که در سال سوم به 300 نفر توسعه پیدا
کرد.کروینالا مشاور خارجی شرکت در مرودشت امیدوار بود که محصولات کارخانه به علت
استفاده از تکنولوژی برتر، از کیفیت بالاتر و قیمت کمتری نسبت به محصولات مشابه برخوردار
باشد..وی در شهر صنعتی ساوه شرکت فابیست را در اوایل دهه پنجاه تاسیس نمود
زندگی و کارخانه
محسن آزمایش به سرنوشت سایر واحدهای صنعتی بزرگ در سال 1358 دچار شد. سه شرکت
وابسته به آزمایش در تهران، مرودشت و ساوه مشمول بند ج قانون حفاظت صنایع ایران
قرار گرفت و مصادره شد. وی
یک‌سال پس از مصادره کارخانه‌هایش برای زندگی به سوئیس رفت. به او نیز اتهام خروج
ارز از کشور در زمان انقلاب زده شد.نهادهای دولتی کنترل و مدیریت آن را در دست
گرفتند. فعالیت تولیدی آن تا اوایل سال 1380 تا حدی رونق داشت
سرانجام معضلاتی
که در طی 23 سال مدیریت دولتی از جهت مازاد نیروی انسانی، بدهی و زیان انباشته
گریبانگیر شرکت شده بود، نمایان شد. زیان انباشته شرکت در سال 1383 حدود 5/12
میلیارد تومان بود و با توجه به زیان‌های سال‌های پیش از آن، جمعا 35 میلیارد
تومان زیان داشت.در همین سال‌ها با فروش برخی از زمین‌های شرکت به کاهش زیان اقدام
نمودند
صاحبان و مدیران
جدید به ده هکتار زمین در شهرک صنعتی سمنان به منظور انتقال فعالیت صنعتی کارخانه
به آنجا اقدام نمودند؛ همچنین به تاسیس شرکت هلدینگ و چند شرکت در زمینه بسته‌بندی،
خدمات پس از فروش هادکو و... اقدام نمودند. با این وجود مدیریت خصوصی که کارخانه
را خریدند موفقیتی در توسعه شرکت نداشتند؛ آنان به اخذ وام از بانک‌ها اقدام
نمودند، اما با این وجود در کمتر از 5 سال شرکت دچار ناتوانی در پرداخت بدهی‌ها و
مجبور به استمهال بدهی‌ها گردید. شرکت آزمایش به علت عدم شفافیت از تالار بورس
کنار گذاشته شد. با فروش برخی از دارایی‌های شرکت در سال 1387 و 1388 به پرداخت
بدهی و بازخرید پرسنل کارخانه مرودشت و تهران ادامه دادند. پرسنل مرودشت از حدود 1400 نفر به 160 نفر در خرداد سال 1388
کاهش یافت (931 نفر در طرح پیش از موعد صنایع نیمه دوم سال 1383 بازنشسته شده
بودند) و کارخانه نیمه تعطیل بود. چند تن از صاحبان فعلی خصوصی در دادگاه محکوم
شدند. سرنوشت کارخانه آزمایش پس از نیم قرن در آستانه اضمحلال قرار گرفته است.محسن
آزمایش در بیشتر فعالیت اقتصادی در طول زندگیش، روزی حدود 20 ساعت به مدت چهل سال
(تا سال 1357) کار کرد.آرزویش این بود که کارخانه آزمایش را به یکی از بزرگ‌ترین
کارخانه‌های تولیدکننده لوازم خانگی با تولید 200 تا 300 نوع محصول در جهان تبدیل
نماید. همچنین صاحبان سرمایه پولشان را به جای بورس‌بازی و سرمایه‌گذاری در زمین،
در صنایع به کار اندازند. او در سال 1347 گفت:اگر
در این محیط فراهم شده، جوانی بی‌سواد با ایمان و پشتکار خود به چنین موفقیت‌هایی
دست یافته است آیا دیگران به خصوص تحصیلکرده‌های ما نخواهند توانست از این همه
موهبت برخوردار گردند و شاهد پیروزی را در آغوش گیرند
سال‌های آخر زندگی آزمایش سرشار از یاس و رنج بود.
فقدان درآمد و کار، هزینه بالای زندگی، بیماری و پیری در خارج از کشور وضع روحی او
را به شدت متاثر نموده بود. مردی که عمری بر پای خود ایستاده بود و زندگی بیش از
20000 نفر از طریق کارخانه‌اش تامین می‌شد اکنون محتاج به خانواده‌اش بود
پنج سال آخر زندگیش در کنار بیماری بیشتر یک تراژدی
بود. مردی که از کودکی تکیه‌گاه دیگران بود. اکنون به ناچار وابسته به دیگران شده
بود. چیزی از درون روحش را متلاشی کرده بود. پسرش تنها تکیه‌گاه و همزبانش در کشور
عرب مراکش بود. محسن آزمایش که 14 سال از کارخانه‌اش و حاصل زندگیش جدا شده بود،
سرانجام در غربت و در سال 1371 در شهر رباط مراکش درگذشت و در همانجا به خاک سپرده
شد
نام و یادش جاوید